Αναθεωρήσεις - Επισημάνσεις.

Σε προηγούμενη υπεράσπισή μου της απλή αναλογικής απέτυχα να διακρίνω μια «λεπτομέρεια» εξαιρετικής σημασίας. Τα μάτια μου άνοιξε ένα άρθρο πάνω στο θέμα, κάποιου Πάνου Ελευθεριάδη , νομικού, γραμμένο στο περιοδικό Cogito (τεύχος 10, Ιούλιος 2010). Εκεί θίγεται το εξής ερώτημα, το οποίο ελάχιστα με είχε απασχολήσει: αν υποθέσουμε, δηλαδή, πως η απλή αναλογική είναι σύστημα δικαιότερο, τότε θα πρέπει να εξετάσουμε ως προς τι είναι δικαιότερο ∙ τι είναι με άλλα λόγια εκείνο το οποίο μοιράζεται δικαιότερα από αυτήν; Ο αρθρογράφος αναρωτιέται και υποστηρίζει ότι εκείνο που θεωρητικά θα πρέπει να μοιράζεται δικαιότερα είναι η εξουσία. Ωστόσο, στην πράξη αυτό ουδόλως συμβαίνει. Στη συνέχεια, παραθέτω εν συντομία τα βασικότερα σημεία της επιχειρηματολογίας του, στα οποία τονίζω ότι συμφωνώ και επαυξάνω (η ευθύνη της περίληψης και της απλοποίησης δική μου):

Η εξουσία, λοιπόν, δεν μοιράζεται δίκαια για τους εξής λόγους:

α. Το δεύτερο κόμμα, ακόμη και στην καλύτερη των περιπτώσεων (δηλαδή ενός οριακού 49% των εδρών) έχει δυσανάλογα μικρότερη εξουσία. Δεν παίρνει ούτ’ ένα υπουργείο, δεν επανδρώνει ούτε μία γενική γραμματεία υπουργείου, δε διαχειρίζεται κρατικές τράπεζες ή άλλους κρατικούς οργανισμούς, τέλος πάντων, αυτό που παίρνει (είναι εκείνο στο οποίο δικαίως πάει το μυαλό σας, αλλά δεν επιτρέπεται να το εκστομίσουμε γιατί είμαστε σοβαρό blog) είναι ένα τεράστιο, ολοστρόγγυλο και με μπόλικο σουσάμι μηδενικό.

β. Πολύ περισσότερο - αν οι συγκυρίες το θελήσουν έτσι - είναι πιθανό ένα κόμμα του 3%, μέσω μιας κυβέρνησης συνεργασίας, να έχει δικά του υπουργεία (η πρόσφατη εμπειρία με το ΛΑ.Ο.Σ. το απέδειξε αυτό περίτρανα), όταν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης - με πολλαπλάσια ποσοστά εδρών - δεν απολαμβάνει κανένα μέρισμα εξουσίας.

γ. Ακόμη χειρότερα μπορούν να γίνουν τα πράγματα, αν αναλογιστούμε ότι ένα τέτοιο ήσσον κόμμα συνεργασίας έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει μεγαλύτερη εξουσία ακόμη κι απ’ αυτή την ίδια την κυβέρνηση, κι αυτό πάντα με την απειλή ή τον εκβιασμό μιας επικείμενης αποχώρησης. Εδώ, αναφέρει χαρακτηριστικά ο αρθρογράφος το παράδειγμα των Φιλελεύθερων Δημοκρατών στη Γερμανία, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό, λέει, κράτησαν για χρόνια το σημαντικό Υπουργείο Εξωτερικών.

Όλα τα παραπάνω – αλλά και μερικά ακόμη που αναλύονται στο εν λόγω άρθρο - με κλόνισαν γερά, καθώς δεν είχα αντιληφθεί στο παραμικρό αυτές τις προφανείς παρατηρήσεις πάνω στη νομή της εξουσίας, που έπεσαν πάνω μου σαν δυνατές καρπαζιές αποκάλυψης. Φυσικά και δε θεωρούσα την απλή αναλογική πανάκεια, αλλά όχι κι έτσι βρε αδερφέ. Ωστόσο, από την αρχή υπήρχε κάτι που μ’ ενοχλούσε έντονα στο εν λόγω άρθρο (πάνω δηλαδή στην δομή της επιχειρηματολογίας, όχι κάτι πονηρότερο), όμως εν πρώτοις θεώρησα πως δεν ήταν παρά θιγμένος εγωισμός και τίποτα περισσότερο. Τελικά, κατόπιν ωρίμου σκέψεως, νομίζω ότι τελικά συνειδητοποίησα περί τίνος πρόκειται.

Γιατί η υπόθεση πάνω στην οποία στηρίζεται, ευθύς εξαρχής, όλο το λογικό οικοδόμημα είναι άκρως αμφισβητήσιμη. Η απλή αναλογική δεν καλείται, απαραίτητα, να μοιράσει δίκαια την εξουσία, αλλά δίκαια την αντιπροσώπευση. Γιατί τα δύο αυτά, φυσικά, δεν ταυτίζονται κι αυτό αποτυγχάνεται να επισημανθεί δεόντως. Έχω την εντύπωση ότι - εδώ ίσως οι γνώσεις μου στέκονται ανεπαρκείς – ένα εκλογικό σύστημα είναι υπεύθυνο μόνο για τον τρόπο που μοιράζονται οι έδρες κι όχι για το πώς θα γίνει τελικά η κατανομή της εξουσίας (τέλος πάντων, τουλάχιστον ανάμεσα σε όσους ανοίξει τελικά η Βουλή τις πόρτες της). Για την κατανομή αυτή υπεύθυνα είναι - υποθέτω - διάφορες νομοθεσίες και οι συνταγματικές διατάξεις. Ο εκλογικός νόμος δε βλέπω με ποιον τρόπο έχει ισχύ και επιρροή πάνω στη νομή της εξουσίας, από τη στιγμή που θα μοιραστούν οι βουλευτικοί θώκοι και μετά. Γιατί μπορεί κανείς να έχει έδρα χωρίς καμία εξουσία ή πάλι να έχει εξουσία χωρίς καμία έδρα (πχ. αντιπρόσωποι που διορίζονται απ' τα κόμματα, αλλά ουδέποτε εμφανίστηκαν στα ψηφοδέλτια, βλ. Παπαδήμος - αν υποθέσουμε φυσικά ότι έχει μια κάποια εξουσία και δεν είναι απλή βιτρίνα). Να το πω και λίγο διαφορετικά: εννοείται πως η κατανομή των εδρών αποτελεί μια πρώτη κατανομή εξουσίας, ωστόσο η τελευταία δεν εξαντλείται (ή δεν θα 'πρεπε να εξαντλείται) εκεί. Έτσι η απλή αναλογική μοιράζει δικαιότερα τις έδρες, αλλά όχι και δικαιότερα την εξουσία. Δεν είναι αυτή η δουλειά της. Αυτό θα απαιτούσε νόμους δημοκρατικότερους και αντιπροσώπους ωριμότερους, τέλος πάντων, άλλα ήθη και έθιμα, άγνωστα σε τούτη τη μικρή γωνιά της Γης.

Πάντως, η δικαιότερη αντιπροσώπευση σε ένα σύστημα κοινοβουλευτικής αντιπροσώπευσης - τονίζω για άλλη μια φορά – ΕΙΝΑΙ το ζητούμενο! Πρόκειται περί μιας ηθικής επιταγής πλήρους αντικρύσματος, νοήματος και ειδικού βάρους. Η συζήτηση θα έπρεπε να ξεκινάει ΑΠΟ αυτήν και όχι πριν απ’ αυτήν. Στα υπόλοιπα σημεία, όπως προανέφερα, ο αρθρογράφος θα με βρει σύμφωνο με τα περισσότερα, ωστόσο νομίζω ότι τελικά σε ένα ακόμα ιδιαίτερα σημαντικό σημείο αδυνατεί. Αδυνατεί, δηλαδή, να δείξει με τρόπο ισχυρό γιατί η ενισχυμένη αναλογική είναι δικαιότερη. Επιχειρεί να την αναδείξει απαιτώντας, ωστόσο, προϋποθέσεις τέτοιες οι οποίες θα καθιστούσαν τελικά το όποιο δημοκρατικό εκλογικό σύστημα ουδέτερης σημασίας. Αν πληρούνταν όντως οι όροι του διαχωρισμού των εξουσιών, της διαφάνειας, των πολλαπλών ελέγχων κτλ. δηλαδή σε μια «ιδανική» κοινωνία, τότε πράγματι θα ήταν αδιάφορο αν εκλέγαμε κυβερνήσεις ενισχυμένης αναλογικής, τεχνηέντως αυτοδύναμες, ή «αδύναμες» κυβερνήσεις συνεργασίας, απλής αναλογικής.

Τέλος πάντων, όλα ετούτα είναι θεωρητικές αερολογίες και ακαδημαϊσμοί, στο βαθμό που έχω ήδη κουβεντιάσει σε προηγούμενες αναρτήσεις μου, πως η κοινοβουλευτική αντιπροσώπευση οφείλει να αποκατασταθεί μόνο ως κτίσμα διατηρητέο, το οποίο θα υποχωρήσει σταδιακά δίνοντας τη θέση του σε όλο και λιγότερη αντιπροσώπευση, όλο και περισσότερη άμεση δημοκρατία.